Rosja

Imperium – kojarzy się z wielkim terytorium zarządzanym przez jeden ośrodek centralny.

Nie wydaje się, aby takie ujęcie było adekwatne sytuacji; nie obejmuje wszystkich możliwości.

Znacznie bardziej stosownym jest powiązanie imperialności z ideą cywilizacyjną w duchu definicji Konecznego: „cywilizacja to metoda życia zbiorowego”.

Imperialne władztwo terytorium i ludźmi pomija element naturalnego tworzenia się relacji międzyludzkich, a to z kolei staje się zwykle zalążkiem rozpadu struktury.

Tworzenie imperium w oparciu o metodę życia zbiorowego zawiera opcję powiększania terenów wpływu poprzez implementację struktur organizacyjnych. Może to odbywać się bądź drogą pokojową, gdy mieszkańcy sami przyjmują obserwowane rozwiązania, bądź zbrojnym ich narzucaniem. Jednak nawet zbrojne narzucenie musi prowadzić do takich warunków współżycia, aby były one akceptowane przez mieszkańców.

Brak tej opcji skutkuje albo permanentnymi zamieszkami, albo „wymianą mieszkańców” (a przynajmniej tych niezadowolonych), czyli ich fizycznym usunięciem. Obie możliwości były i nadal są skutecznie realizowane w różnych regionach.

Wszelkie imperia oparte na narzuconych siłowo rozwiązaniach mają krótki żywot. Przykład Francji napoleońskiej, Niemiec hitlerowskich, a ostatnio Stanów Zjednoczonych narzucających „demokrację” są charakterystyczne.

Co zatem potrzebne jest do budowy imperium? Na pewno idea cywilizacyjna określająca zasady współżycia w społeczeństwie.

Drugim pytaniem na które należy sobie odpowiedzieć jest, czy taka idea powstaje samorzutnie, czy też może być wymyślona, a następnie wdrożona ?

Spektakularnym przykładem jest tu judaizm – warto przeanalizować tę ideę pod tym kątem. Także powstanie Imperium Rzymskiego, ale też i wszystkich innych. Odrębny jest tu jedynie fenomen Rzeczypospolitej.

Na tym tle warto pokusić się o rozpatrzenie stadium powstawania ideologii imperialnej w Rosji, a w zasadzie ideologii, która stworzyła Rosję.

Przede wszystkim należy zauważyć, że początkowo tereny powstania tej ideologii były peryferyjną dziczą ziem ruskich. Księstwo Moskiewskie pojawiło się jako ośrodek krystalizacji władzy tylko z uwagi na małą atrakcyjność dla chanatów tatarskich jakie powstały na terenach na północ od Morza Kaspijskiego i Czarnego po zlikwidowaniu Rusi Kijowskiej.

Umocnienie organizacyjne spowodowało dążenie do uniezależnienia od chanatów i dopiero po uzyskaniu niezależności można mówić o tworzeniu się ideologii dominacji nad sąsiadującymi terenami.

Warto zaznaczyć, że istniały początkowo silniejsze ośrodki ruskie – Nowogród, ale też samodzielne księstwa usytuowane w zachodniej części ziem ruskich. Trend - dążenie do dominacji „wewnątrzruskiej” utrzymał się do końca XV wieku, kiedy to Księstwo Moskiewskie zyskało przyczynę dla swojej nadrzędnej roli – małżeństwo Iwana III z Zofią Paleolożanką.

Ten fakt miał szczególne znaczenie. Raz, że wiązał ród Rurykowiczów z rodem cesarzy Rzymu i Carogrodu (Konstantynopola), a drugi, że wobec upadku Carogrodu – został uznany za prawo do schedy po cesarzach bizantyjskich.

W niedługim czasie uzupełnione to zostało doktryną o III Rzymie.

Razem stało się to powodem poszukiwania ideologii umożliwiającej i uzasadniającej roszczenia władzy nad całym regionem sąsiadującym z Księstwem Moskiewskim i to rozumianym jako sąsiedztwo z terenami zawładniętymi. Czyli ciągła ekspansja. Pozostała kwestia organizacji struktur to umożliwiających.

Sytuacja ustabilizowała się za Iwana Groźnego, kiedy to zmieniono strukturę organizacyjną wprowadzając opriczninę, czyli rządy ludzi z mianowania carskiego.

Jak można pokrótce opisać powstałą strukturę organizacyjną i nawiązać w opisie do realizacji idei cywilizacyjnej?

Profesor Feliks Koneczny określił ją jako Cywilizację Turańską będącą następstwem systemu mongolskiego Chyngis Chana. W znacznym stopniu należy zgodzić się z tą oceną – nawet z tym, że Koneczny uważał tę cywilizację za niepełną, czyli taką, która nie realizuje aspektów rozwojowych we wszystkich dziedzinach.

Cywilizacja Turańska to struktura wojskowa nastawiona na podboje coraz to nowych terytoriów. Zdolna do skutecznych dostosowań to umożliwiających. Jednak mająca problemy w tworzeniach warunków współżycia czasu pokoju.

W tytule notki , opisując tę zależność użyłem określenia „niedorobiona” – celowo zamiast „niedopracowana”, bądź „niespójna”. Bo taki „niedorobiony” charakter ma cywilizacja rosyjska.

Czym się charakteryzuje?

Można powiedzieć, że jest „gorszą” kopią Cywilizacji Chińskiej. Car uzyskał bezpośrednią „dzierżawę” od Boga na władztwo, a co ciekawe – nie odpowiada przed Bogiem za swoje decyzje. Jest samodzierżcą.

Cesarz w Chinach może być rozliczony za działania niezgodne z wolą Nieba, a czego formalnym przejawem mogą być jakieś nienormalności. Może to być np. pojawienie się cielęcia o dwóch głowach, czy często występujące trzęsienia ziemi, bądź nienaturalne powodzie. W doktrynie rosyjskiej takich zależności brakuje; wola cara jest równoważna woli Stwórcy, gdyż, jak to zaznaczyłem, jest samodzierżcą..